سلام‌هایی که جایز نیست!
«سلام کردن» یکی از سنت های اسلامی است که بسیار مورد تأکید قرار گرفته است. لازم است یک مسلمان این سنت حسنه اسلامی و دینی را زنده نگه دارد. اما سلام کردن هم مثل هر کار دیگری آداب و اصول خودش را دارد! این کار که سبب می شود میان برادران و خواهران دینی الفت و دوستی شکل بگیرد روش و آدابی دارد که بزرگان دینی آن را به روشنی طرح نموده اند تا هم از مزایای دنیوی و هم اجر اخروی آن برخوردار شویم و چیزی را از دست ندهیم ولو به قدر یک سر سوزن!
«سلام» اسم خداست
خداوند متعال اسامی و نام هایی دارد که هر یک از آنها حاکی از یک صفت و حقیقتی در ذات حق تعالی است. «سلام» هم یکی از این اسامی و صفات است که به معنای سلامتی و سلم و دوستی است. خداوند متعال در سوره مبارکه حشر خود را به این نام خوانده است؛ آنجا که می فرماید: «هُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ » ؛ اوست خداوند یگانه ای که جز او معبودی نیست، مالک و حاکم است و از هر عیبی منزّه می باشد، به کسی ستم نمی کند. (حشر/23)
"سلام" اما نه همیشه!
ادب اسلامی سلام کردن سنت بسیار نیکو و پسندیده ای است که اسلام عزیز برای رشد و تعالی معنوی مسلمانان میان آنها توصیه نموده است اما با همه سفارشی که به سلام کردن و حتی سبقت در سلام دادن شده است، در مواردی از آن نهی شده است! یعنی سلام کردن ممنوع! شاید باور آن کمی دشوار باشد؛ عملی که پیامبر عزیز(صلی الله علیه و آله) در تمام عمر خویش از آن غفلت نفرمودند تا جایی که هیچ کس نتوانست در این مورد به ایشان سبقت بگیرد و حتی در سلام کردن به کودکان سفارش و توصیه های ویژه پیامبر(صلی الله علیه و آله) حاکی از اهمیت این موضوع است. اینجاست که معلوم می شود کسی جز اولیای الهی به ظرایف دین و شریعت آگاه نخواهد بود و جز ایشان نباید از کسی پیروی نمود.
سلام کردن ممنوع!
امام صادق(علیه السلام) فرمودند: بر سه کس سلام لازم نیست:
1- بر کسی که با جنازه همراه است .
2- بر آن که به نماز جمعه می رود .
3- بر کسی که داخل حمام باشد .
بر اساس این روایت شریف از امام صادق(علیه السلام) مؤسس مکتب جعفری و مروّج فقه شیعی سلام کردن بر این سه گروه از افراد نه تنها مستحب نمی باشد بلکه توصیه شده است از آن دوری شود و در واقع عدم استحباب سلام کردن برایشان وجود دارد.
در علت و فلسفه این موضوع شاید بتوان گفت که لازم است در این موارد سه گانه توجه فرد به موضوع و کاری باشد که در حال انجام آن است و لذا سلام کردن بر آنها لزومی ندارد. کسی که با جنازه همراه ا ست به مشایعت مسلمانی می رود که نیاز دارد به او توجه شود و برای ورودش به برزخ و عالم آخرت نیازمند توجه و دعاست پس باید کسی که همراه جنازه می رود تمام توجه خود را به او معطوف نماید و در حد خود به او کمک کند. سفرش را با خاطری آسوده آغاز نماید!
کسی هم که به نماز جمعه می رود برای یک مهمانی در روز عید جمعه حاضر می شود و باید تمام توجه خود را معطوف این موضوع نماید!
کسی هم که در حمام است، قدر مسلم مشغول کار شست وشوست پس سلام کردن به او لزومی ندارد!
ظریف کاری "سلام"!
اینجاست که معلوم می شود ظرافت های هر عملی در شریعت ولو عملی بسیار ساده و در ظاهر پیش پا افتاده چون "سلام کردن" را تنها خدا می داند و اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه و آله) و تنها در صورتی می توان مطمئن بود در مسیر صحیح گام برداشته می شود که در مسیری که آنها نشان می دهند گام برداشت و نعل به نعل پشت سر ایشان بود که پس و پیش افتادن از آنها گمراهی و خطاست و تنها ملازمت و همراهی و گوش به فرمان آنها بودن راه سعادت و خوشبختی را به همراه می آورد.
سلام های حرام!
در همین راستا در آداب سلام کردن در مواردی نه تنها لزومی ندارد سلام نمود بلکه حتّی سلام را آغاز نمودن حرام است! اصبغ بن نباته می گوید از امام علی(علیه السلام) شنیدم که می فرمود: 6 گروه شایسته سلام نیستند:
1- یهود 2- نصاری 3- اهل نرد و شطرنج 4- اهل مشروبات الکلی و موسیقی 5- کسانی که فحش دادن به مادران را وسیله شوخی خود قرار می‌دهند. 6- شاعرانی که افراد نالایق را مدح می‌کنند .
بر اساس این روایت شریف، پیام سلامتی و دوستی اسلامی بر این گروه ها جایز نیست و نباید آرزوی سلامتی و اظهار دوستی با آنها نمود که حرمت سلام کردن به آنها این موضوع را نشان می دهد. امام صادق(علیه السلام) نقل می کنند که پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمودند: شما بر اهل کتاب یعنی یهود و نصاری سلام را آغاز نکنید و اگر آنها بر شما سلام کنند بگویید: "علیکم" و با آنها مصافحه نکنید و آنها را با کنیه صدا نزنید مگر آنکه مجبور باشید.
همچنین سماعه گوید از امام صادق(علیه السلام) پرسیدم اگر مسلمانی نشسته باشد و یهودی یا مسیحی یا مشرکی بر
شعار دولت اسلامی!
با توجه به این روایات شریفه معلوم می شود که سلام کردن و آغاز سلام بر گروه های که سلام و ارزشهای اسلامی را زیر پا می گذارند نه تنها مستحب نیست بلکه حرام هم هست! اهل کتاب حتی اگر از سر جنگ و ناسازگاری با مسلمانان نیز برنیایند اما در هر حال جز جامعه و امّت مسلمانان نیستند و از این الفت اسلامی که با سلام کردن آغاز می شود نباید برخوردار باشند. البته این به معنای آن نیست که اسلام سر جنگ با آنها را دارد! بلکه اهل کتابی که اهل جزیه باشند در بلاد اسلامی از امنیت برخوردارند و می توانند همزیستی مسالمت آمیز با مسلمانان را تجربه کنند اما شعار "سلام" خود مرزبندی میان مسلمانان و غیر مسلمانان در دوستی اسلامی است.
بر بی ادبان سلام نکنید!
گروههایی از مسلمانان نیز که ارزشهای اسلامی و اخلاقی را زیر پا می گذارند افرادی هستند که شایسته دریافت پیام صلح و دوستی و سلامتی نیستند!
ایشان گروه هایی هستند که اهل فساد و گناه در جامعه اند و امّت اسلامی با تحریم شعار سلام بر آنها اعلام می کند که جامعه را از وجود چنین افرادی بری می خواهد؛ کسانی که به آلات قمار می پردازند، کسانی که مشروبات الکلی می نوشند و یا اهل موسیقی و ابتذال هستند، گروههایی که عفت در کلام ندارد و از مدار اخلاقی و تعهّد بیرون شده اند! جامعه اسلامی آنها را نباید در خود بپذیرد.
دوستان